De Ros Beiaardsage leeft niet alleen in Dendermonde. Ook elders in het land en in Europa is het verhaal gekend.
Een reuzenpaard in processies en ommegangen
Vele Nederlandse steden kenden lang de traditie van een processie of ommegang, onder andere: Bergen op Zoom, Eindhoven, Breda en Dordrecht. In de 16e en 17e eeuw maakte de Reformatie hier een einde aan.
Ook in België hadden bijvoorbeeld Brugge, Leuven, Nijvel, Oudenaarde, Tienen en Zoutleeuw vanaf de 15e eeuw een processie waarin een Ros Beiaard voorkwam. Op de meeste plaatsen is deze traditie echter volledig verdwenen, maar steden zoals Ath, Brussel, Mechelen en uiteraard Dendermonde hebben nog steeds een Ros Beiaard.
Legendarische burchten en volksheiligen
De sage van het Ros Beiaard en de Vier Heemskinderen kende een enorme verspreiding over grote delen van West-Europa. Naargelang stad of streek ontstonden varianten op het oorspronkelijke verhaal. Zo wordt Reynout van de Vier Heemskinderen in Keulen en Dortmund als een heilige vereerd.
In de volksmond worden een aantal kastelen toegeschreven aan heer Aymon en zijn zonen: Montauban in Frankrijk, Neufchâteau-sur-Amblève, Comblain-au-Pont, Reinhardstein te Robertville, Poilvache in Yvoir en Etalle in België.
Verwijzingen naar oude folkloristische tradities
Een aantal steden, met nog enige verwijzing naar het Ros Beiaard in hun folkloristische traditie, zijn gelegen langsheen de Maas in de Ardennen. Bogny-sur-Meuse in de Franse Ardennen kent de ‘Rocher des 4 Fils Aymon’ en een standbeeld van de Vier Heemskinderen met hun Ros Beiaard.
In Château-Regnault vinden we een Place Bayart, In Luik vertelt de legende dat daar het Ros Beiaard in de Maas gegooid werd en nu nog rondloopt in de Ardeense wouden. De alom gekende ‘Rocher Bayard’ is tevens getuige van het voortbestaan van de legende in Dinant.
Een Ros Beiaardbeeld vinden we eveneens terug in Namen aan de oever van de Maas.
De plaatsen in de Ardennen waar zich een zogeheten Pas-de Bayard bevindt zijn talrijk : Couillet, Stoumont, Huy, Sprimont, Sougne-Remouchamps, Wéris. Ook in de toponymie vinden we verwijzingen naar de Ros Beiaardsage.
In Amsterdam is er een Montalbaanstoren, in Spanje ligt de stad Montalban, in Frankrijk vinden we Montauban.
Bertem in de provincie Vlaams-Brabant verklaart men als ‘peerdheim’, woonplaats van het paard. Een plaatselijke legende vertelt dat daar de wieg van het Ros Beiaard stond en dat er nog afdrukken van zijn hoeven te bemerken zijn.
In vele steden vindt men straatnamen zoals ‘De Vier Heemskinderenstraat’ (Brugge en Brussel), ‘Reynoutstraat’ en ‘Ros Beiaardstraat’ (Dendermonde).
In Geldrop (Nederland) werd eveneens een straat naar de Vier Heemskinderen genoemd. In New York heeft men een Bayardstreet.
De Ros Beiaardsage verspreid
Op de wereldtentoonstelling van 1913 werd het Ros Beiaard met de Vier Heemskinderen afgebeeld. Vandaag vindt men dit beeldhouwwerk terug in Gent.
Wie het Gaume-museum in Virton bezoekt, wordt geconfronteerd met talrijke afbeeldingen van het Ros Beiaard en de Vier Heemskinderen op haardplaten, tekeningen en ornamenten. In Virton is er ook een Pas-de-Bayard en kent men de legende van Château Renaud.
Ook in Italië was het verhaal van de Vier Heemskinderen lang een geliefkoosd thema op kermissen.
Op het Ierse platteland danst men op een zelf gezongen lied, dat vertelt over de avonturen van 4 stoere knapen, gezeten op een al-even-stoer paard. De link met de Ros Beiaardlegende ligt hier voor de hand.
Aldus wordt aangetoond dat het Ros Beiaard, de Vier Heemskinderen en andere onderdelen van de sage geen beperkte Dendermondse folklore-begrippen zijn. Integendeel roepen zij in vele plaatsen in België en in grote delen van West-Europa levendige associaties op. Juist daardoor krijgt dé Dendermondse traditie bij uitstek, nog meer inhoud en uitstraling.
